Aan Vertrouwen Bouwen in Indonesië

Willem Jansen, programma coördinator bij IofC-Nederland was van 6 augustus tot 2 september te gast bij IofC-Indonesië. Eén van de doelen van dit werkbezoek was het team daar beter te leren kennen. De focus lag daarbij op het werk van IofC-Indonesië rond het internationale Trustbuilding Programma (TBP). Waar en hoe bouwt het team vertrouwen over scheidslijnen tussen groepen heen? In de praktijk bleek het vooral te gaan over de verhoudingen tussen moslims en christenen.

‘Peace be upon us’

Onlangs heeft het team het programma uitgebreid van de steden Jakarta en Yogyakarta, naar Bandung en Makassar. In Bandung op Java en in Makassar op Sulawesi, maakte ik twee 3-daagse trainingen mee in het kader van dit Trustbuilding Programma. In Bandung werkt IofC nauw samen met twee organisaties: Peace Generation, en de Young Generation Peacemaker Community. Dat bleek in de praktijk goed samen te gaan, het IofC-DNA kwam goed uit de verf. Op Makassar had IofC de leiding van het programma en werkt daar samen met een organisatie die uit een eerdere IofC-training is voortgekomen; Mahabbah Institute for Peace and Goodness (MIPG).

De Bandung training van 18 tot en met 21 augustus kreeg als titel ‘Peace be upon us’, een toespeling op de islamitische groet salaam alaikum, vrede met jou. De groep bestond uit jonge Indonesische moslims en christenen van verschillende delen van Java en een groep zwarte Amerikaanse christenen. Een bijzondere combinatie. Samen met Huda en Nenden van IofC-Indonesië en trainers van Peace Generation, leidde ik verschillende workshops. Ik nam de IofC-thema’s healing historical wounds en honest conversation voor mijn rekening.

Aan de Straat van Makassar

Op Makassar vond de training plaats in een hotel aan zee, de Straat van Makassar. Via vrienden van IofC konden we hiervan voor een minimaal tarief gebruik maken. De groep was samengesteld uit jonge moslims en christenen uit de omgeving. Ik vroeg de deelnemers met elkaar een historische tijdslijn te maken van gebeurtenissen uit de wereldgeschiedenis, de lokale en persoonlijke geschiedenis, die het beeld over ‘de ander’ mee hebben gevormd. De koloniale geschiedenis vulde ik zelf alvast maar in.

Op de tijdslijn verschenen internationale gebeurtenissen zoals de Proklamasi van President Sukarno, de Pancasila, met ruimte voor alle grote religies,  9/11, tot en met de aanslag op een kerk in Makassar in 2021. Vallen wonden uit het verleden echt te helen? Het koloniale verleden is in ‘Fort Rotterdam’, hartje Makassar nog zo zichtbaar. Hoe ga je om met het geschonden vertrouwen na een zelfmoordaanslag op je kerk? We zijn niet verantwoordelijk voor de hele geschiedenis, maar wel zijn we verantwoordelijk voor persoonlijke acties die het vertrouwen proberen te herwinnen, concludeerden we.

Reflectie, correctie…

Intussen was er voldoende onderling vertrouwen in deze groep om aan het eind van deze training elkaar om vergeving te vragen. Moslims vroegen christen hen te vergeven dat zij hen maar kaffirs blijven noemen, en dat het bouwen van nieuwe kerken in Indonesië hen haast onmogelijk wordt gemaakt. Christenen vroegen moslims hen de voortdurende stigmatisering als ‘terrorist’ te vergeven en hun vaak kritiekloze steun aan Israël in hun onderdrukking van Palestijnen. De emoties waren hierbij zichtbaar, net zoals de voorzichtige omhelzing daarna.

De oefening met ‘stille tijd’, inclusief de vier IofC-waarden van eerlijkheid, zuiverheid, onbaatzuchtigheid en liefde, kwamen allemaal onversneden aan de orde. De drieluik ‘reflectie, correctie, en actie’ (reflection, correction, direction), meenden we zelfs in het IofC-logo te zien verbeeld. Ook het terugkomen van de familie groepen, om in klein verband alle stappen in dit proces te verwerken, ervoeren de jonge deelnemers als helend. Kortom, ik zag in deze trainingen hoe veel originele IofC-uitgangspunten en aanpak voorbijkomen. En echt wérkten.

…en voortgang

Dit trainingsweekend op Sulawesi was gedegen voorbereid. Nu waren deze jongeren klaar voor een trainingsweek twee maanden later in oktober 2022 waarin zij zelf als facilitators zullen gaan optreden. IofC-Makassar rekent dan op tenminste 60 deelnemers op dezelfde locatie. Ik was onder de indruk hoe één en ander is opgebouwd en zich als een olievlek verspreid. Vertrouwen bouwen, een zeer kwetsbare onderneming, krijgt hier wel op een bijzondere manier vorm en inhoud.

Wie denkt dat het allemaal wel erg zwaar was, moet weten: er was ook veel ruimte voor gekkigheid. Veel dans en muziek dus. Een bizarre tocht op de ‘bananenboot’ op zee, en zo nu een dan, soms met niqaab-en-al, een duik in het zwembad. Dit alles onder het toeziend oog van de manager die het prachtig vond deze groep in huis te hebben. De door IofC-zelf ontworpen bord- en kaartspellen droegen zeker bij aan alternatieve manieren om op speelse wijze elkaars vertrouwen te winnen. Zo moet je in het samenwerkingsspel ‘PEST’ met elkaar een virus uit de samenleving zien weg te werken. Soms moet je je eigenbelang even laten schieten, voor het vertrouwen. Erg geinig.

door Willem Jansen