Haagse jongeren over klimaat: 5 inzichten naar aanleiding van onze luistertour

Foto links hiernaast: straatinterview vanuit project Buro EU Haagse verhalen over duurzaamheid. Door Pablo Serrano Medina

'Ik vond het heel interessant om zo eens over een belangrijk thema als klimaat na te denken, waar ik meestal niet echt bij stilsta.’ - Evander, 18, student InHolland tijdens gastles van project Buro EU, IofC.

‘Wat verrassend en prettig om te merken dat duurzaam leven niet altijd zwaar hoeft te zijn, maar ook licht en plezierig!’ – Dorinde, 32, deelnemer gesprek over duurzaamheid “De Verdieping” i.s.m. project Buro EU, IofC.

In 2020 reisde Stefanie Schuddebeurs voor het project “Buro EU: Haagse verhalen over duurzaamheid” online en offline door Den Haag om talloze twintigers en dertigers te beluisteren over hun kijk op duurzaamheid. Ze vroeg zich af: wat baart hen zorgen, hoe proberen ze zelf bij te dragen aan een betere wereld, en wat verwachten ze van de Europese politiek hierin? Zo verzamelde ze honderden verhalen over duurzaamheid onder Haagse jongeren. In dit afrondende artikel blikt Stefanie terug op de vijf opvallendste terugkerende punten uit de gesprekken.

Inzicht 1: Van goede wil
Wat valt op, na deze honderden gesprekken over duurzaamheid en klimaat te hebben gevoerd? Om bij het goede nieuws te beginnen: de twintigers en dertigers die we spreken zijn van goede wil om zich voor de aarde in te zetten. Wellicht is het de invloed van de aanhoudende alarmerende berichten over de staat van de planeet, of is het bewustzijn geprikkeld door de schoolstakingen en de rol van Greta Thunberg hierin. . Sowieso is iedereen die we spreken wel overtuigd dat het omgaan met en tegengaan van klimaatverandering de uitdaging van dit moment is. Iedereen doet ook wel iéts in z’n eigen leven om rekening te houden met de overbelasting van de aarde. Denk aan korter douchen, vaker met de fiets, of eens in de week vegetarisch eten. Maar een volgende verdergaande stap, dat is wel lastig...

Inzicht 2: De invloed van de omgeving
Wàt je doet op het gebied van klimaat, heb je vaak meegekregen vanuit huis of leer je via huisgenoten of vrienden. Denk aan het scheiden van afval, minder vlees eten omdat je zus nu eenmaal vegetariër is geworden of discussies over het aanschaffen van een auto. Omgekeerd geldt ook: is je omgeving minder bewust bezig met klimaat, of hèb je nu eenmaal die auto gekregen van je ouders, dan verander je je gedrag minder snel ten behoeve van het klimaat.

Inzicht 3: Hoe meer je weet, hoe ingewikkelder het wordt
Een belangrijke vraag van ons was: wat wéten jongeren over klimaatverandering en hoe zijn ze dat te weten gekomen? Om maar bij het hoe te beginnen: de twintigers die wij spraken vertellen over klimaatprojecten op de basisschool. Deze projecten gingen bijvoorbeeld over plastic in de oceaan, of over dingen die je zelf kan doen om vervuiling tegen te gaan. Daarnaast vertellen ze dat klimaat niet in beeld was tijdens hun middelbareschooltijd, maar dit thema tijdens hun vervolgopleidingen juist wel weer aan de orde kwam. Het was vaak onderdeel van hun studie, of dat nou chemische technologie, design of automechaniek was. Duurzaamheid en hergebruik van materialen bleek een belangrijk thema voor deze aankomende professionals. (Foto links hierboven: groepsgesprek tijdens gastles met Creative Business Studenten, InHolland Den Haag)

Maar meer kennis is ook lastig, vertellen jongeren ons. Immers, hoe meer je weet, hoe complexer de werkelijkheid en hoe meer dilemma’s je tegenkomt. Een greep uit de vragen die jongeren opwierpen in onze gesprekken: Is die ‘conscious cotton’ lijn van H&M wel echt zo ‘conscious’ en verantwoord of is dit ‘greenwashing’? Is biologische landbouw wel haalbaar op grote schaal en kan ik die labels echt vertrouwen van bio- en fairtrade? Wat kan ik als individu nu echt voor verschil maken? En hoe ziet het alternatieve economisch model er eigenlijk uit, als we het kapitalistische ‘als-maar-meer-groeimodel’ loslaten? Soms raken jongeren gedemotiveerd door meer kennis omdat de oplossingen niet direct voor de hand liggen.

Inzicht 4: Keep it simple
Jongeren hebben ook behoefte aan ‘easy fixes’: duidelijke, makkelijke èn betaalbare keuzes die ze kunnen maken voor een beter klimaat. Wie eigenlijk niet?! Iemand vertelde ons: prima om vuil te scheiden, maar dan wel alleen als de container in de straat staat. Duurzame keuzes moeten dus toegankelijk zijn. Jongeren voelen zich immers niet onbeperkt verantwoordelijk voor het verminderen van de overbelasting van de aarde. Tijdens de straatinterviews in Den Haag viel de keuze tussen de trein en het vliegtuig naar London bijvoorbeeld toch meestal op het vliegtuig, vanuit het idee van gemak. (Foto's hieronder: straatinterviews vanuit project Buro EU Haagse verhalen over duurzaamheid. Door Pablo Serrano Medina)

Inzicht 5: Maatschappelijke betrokkenheid een brug te ver?
Met dit project wilden we niet alleen jongeren aan het denken zetten over hun eigen keuzes omtrent duurzaam leven, maar we wilden ook met hen nadenken over welke maatschappelijke veranderingen nodig zijn voor de planeet. We waren met name benieuwd naar hun kennis van en mening over de klimaatplannen op Europees niveau. Dat blijkt een moeilijke stap te zijn voor jongeren: ze gaven aan weinig na te denken over de rol van de politiek, en volgen de nationale politiek ook bijna niet. Ook activisme en demonstreren om maatschappelijke veranderingen teweeg te brengen was voor de meesten een brug te ver.

Het overgrote deel van de twintigers en dertigers die we spraken, is niet bekend met  de Europese plannen rondom klimaat. De Europese Green Deal is ook een compleet onbekende term voor de meesten. Tegelijkertijd was een kleine minderheid, die zich intensief bezighield met klimaatvraagstukken, wèl op de hoogte van de Green Deal. Zij waren in de regel echter erg kritisch over de EU klimaatplannen. Zij vonden de plannen niet ambitieus genoeg. De klimaatdoelen liggen te ver in de toekomst, terwijl dit thema juist zo urgent is, zeiden deze jongeren. Daarnaast stelden zij terecht vragen over de slagkracht van de EU op dit terrein.

De gesprekken over de rol van de (Europese) politiek om maatschappelijke verandering mogelijk te maken, en de beperkte kennis over het speelveld, vond ik persoonlijk alarmerend. Jongeren hebben een verdeeld beeld over de EU: sommigen vinden reizen, de euro, en samenwerking vanzelfsprekend, anderen zijn kritisch over de EU. En sommigen weten weer te weinig over het Europese beleid om er iets van de te vinden. Wat zegt dit over de toekomst van de EU als samenwerkingsverband? Hoeveel steun zal de EU, nu al vaak bekritiseerd, in de toekomst hebben vanuit de samenleving?

Gesprekken met impact
Tot slot was het voor mijzelf als projectleider ook zinvol om zo bezig te zijn met het thema klimaat en de maatschappelijke impact van mijn eigen gedrag. Daarnaast vond ik het hoopvol dat jongeren wel open stonden voor de gesprekken en zelf aangaven de reflectie op dit thema erg te waarderen. Hierin kan IofC zeker nog een rol spelen in de toekomst!

Wil je meer weten over dit project? Neem dan een kijkje op www.iofc.nl/project-buro-eu of www.buro-eu.nl

Stefanie Schuddebeurs