Kloosterkerkbode, Katholiek Nieuwsblad, Friesch Dagblad, Nederlandse Bibliotheek Dienst (NBD|Biblion), Ander Nieuws
In deze kerkbode aandacht voor een boek waarin de Morele Herbewapening, die nu Initiatives of Change heet, een belangrijke rol speelt. Tevens wordt een beeld geschetst over de ontwikkeling van de samenleving waarin wij leven.
‘Reiken naar een nieuwe wereld’ – Hennie de Pous-de Jonge
Een nieuwe wereld – voor velen is dit een wenkend, maar ogenschijnlijk onbereikbaar vergezicht.
In de achter ons liggende decennia was de wil sterk om die nieuwe wereld dichterbij te brengen. Na de Tweede Wereldoorlog konden bergen verzet worden vanuit de motivatie ‘dit nooit meer’. In de jaren zestig was het idealisme voelbaar voor een meer rechtvaardige, vreedzame, duurzame wereld. En na de val van de muur was er weer die tinteling in de lucht: het kan allemaal beter worden, democratische rechten zijn er voor iedereen.
We leven nu in een tijd waar idealisme minder ‘in’ is. Er is een zekere moeheid ingeslopen en angst. We willen vooral goed voor onszelf zorgen. Maar ergens blijft de hoop leven dat het toch anders kan. En natuurlijk gaat het ook anders – zoals we op tal van plekken kunnen zien.
Dit boek vertelt het verhaal van een beweging waarvoor een nieuwe wereld altijd de motivatie en de inspiratie is geweest, ook al is het niet steeds op de goede manier aangepakt. Het is een verhaal van mensen, bruggenbouwers, die met vallen en opstaan, vaak met grote persoonlijke offers aan het werk gingen (en gaan), steeds met die nieuwe wereld als leidend motief.
De bibliotheekcommissie van de Kloosterkerk te Den Haag
Uit: Kloosterkerkbode, 31 augustus 2006
Morele Herbewapening (MH) roept soms lacherige associaties op van een steriele club goedwillende mensen. Dat beeld verdwijnt bij deze geschiedschrijving door een insider.
De door de Engelse bekeerling en predikant Frank Buchman in 1928 gestichte groep inspireerde Europese politici tot het oprichten van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, voorloper van de EU.
Naoorlogse ontmoetingen bij MH in het Zwitserse Caux tussen overwinnaars en overwonnen gaven het voorbeeld aan de Europese machthebbers.
De naam is van Oxfordgroep via Morele Herbewapening veranderd naar het huidige Initiatives of Change. Uit vergeving en stille tijd kunnen heldendaden voortkomen. Zo komt Charlotte van Beuningen in de oorlogsjaren in actie voor de gevangenen in het kamp Vught.
Nederlanders met kamptrauma’s, weten in persoonlijke ontmoetingen de Japanners te vergeven.
Het ideaal ‘vergeven voor een betere wereld’ draagt de beweging nog altijd hoog in het vaandel, in het huidige Nederland haast een revolutionaire gedachte.
BvdV
Uit: Katholiek Nieuwsblad, 11 augustus 2006
De tijd waarin wij nu leven lijkt in bepaalde opzichten op de periode van voor de Tweede Wereldoorlog. De wereld trilde nog na van de Eerste Wereldoorlog, en er was een verlangen naar eenheid en verbondenheid. Helaas was de beweging, die mensen trachtte van binnenuit te stimuleren tot ethisch handelen onvoldoende sterk en vertakt om een nieuwe wereldoorlog te voorkomen.
Het verlangen naar een vreedzame toekomst was na de afschuwelijke ervaringen van de Tweede Wereldoorlog nog sterker. Bij velen was de wil aanwezig om iets te doen om een herhaling te voorkomen, en de Morele Herbewapening, in de twintiger jaren binnengekomen als Oxford-groep, groeide. Ook nu weer zien we initiatieven als deze. Gericht op ethische verandering op het persoonlijke én het publieke domein. De persoonlijke verandering is concreet in de dagelijkse stille tijd aan het begin van de dag. En het publieke wordt zichtbaar in de conferenties, en de invloed die daarvan uitgaat op het beleid van bedrijven en overheden.
Initiatives of change (IofC, initiatieven van verandering) is sinds 2001 de naam van het wereldwijde netwerk van mensen, die op deze wijze aan vrede werken. Hennie de Pous-de Jonge schreef het boek Reiken naar een nieuwe wereld over hoe deze beweging naar Nederland kwam.
De Pous-de Jonge (1947) heeft met Morele Herbewapening in Azië, Australië, Nieuw-Zeeland en Nederland gewerkt. Ze heeft tien jaar lesgegeven op een basisschool in Den Haag. Ze was vele jaren actief in de politiek onder andere als voorzitter van het CDA-Vrouwenberaad in Den Haag en heeft in 1990/1991 de kaderschool van het CDA gevolgd. Ze publiceerde een groot aantal artikelen. Momenteel werkt De Pous voor Initiatives of Change en houdt zich vooral bezig met het ontwikkelen en uitvoeren van ideeën. Ze beschrijft hoe IofC terrein won - onder andere onder ’gewone burgers’ in Fryslân - en onder de nieuwe naam wereldwijd een nieuwe impuls kreeg. Ook in Nederland.
Selma Zijlstra uit Burgum, studente Internationale Betrekkingen aan de Rijksuniversiteit in Groningen, heeft de afgelopen jaren aan diverse conferenties deelgenomen. In Den Haag en in het Zwitserse Caux, de spirituele thuishaven van IofC. Het vertalen van de IofC naar het persoonlijke leven is niet zo eenvoudig. Stille momenten kun je nog creëren als je alleen thuis bent, onder de douche of tijdens het eten koken, maar in een huis waar je ook nog de mentor bent voor veel buitenlandse studenten val dat niet mee.
Dialoog
Op het publieke domein komen Selma’s studie en haar ervaringen met de conferenties van IofC mooi samen. De dialoog met moslims is een van de meest dringende kwesties van onze tijd. De IofC heeft haar zeker gesteund om haar benadering van de respect voor de ander vol te houden. Geef de ander een kans om uit te leggen wat hem of haar beweegt, om te verklaren waar de woede en zelfs het geweld vandaan komen. Niet om het daardoor goed te praten, Geweld is niet toegestaan. Maar als mensen hun hart niet kunnen luchten stapelen de problemen zich op.
De IofC probeert wereldwijd conflicten bespreekbaar te maken en bruggen te bouwen tussen bevolkingsgroepen, naties, landen. Hope in the cities (Hoop voor de steden) is een model, dat zo toegepast zou mogen worden in de steden waar mensen met verschillende culturele achtergronden samenleven. En de Agenda voor Verzoening is een inspirerend model voor vredesgroepen en multiculturele projecten. De IofC heeft Selma een nieuw perspectief meegegeven, en tegelijk een extra dimensie aan het dagelijkse leven. In haar studie gaat het vaak over internationale verdragen. Deze worden dan zakelijk behandeld. In de bijeenkomsten van de IofC komt de diepere grondslag ter sprake. ’Hoe zijn deze verdragen ontstaan, wie hebben zich gebogen over de inhoud en de formuleringen? Met welke verwachting? Welke hoop spreekt er uit voor de toekomst? Het is goed om ook daar bij stil te staan. Daardoor leer je met andere ogen naar de verdragen te kijken. In die tijd van het ontstaan van het Volkerenrecht en de VN zijn ook leden van het IofC geraadpleegd.
Heeft het werk van IofC ook nu nog effect voor de situatie in de wereld? Selma Zijlstra: ,,Het wordt bijvoorbeeld zichtbaar in het personeelsbeleid. Ook gedurende de Tweede Wereldoorlog, toen een aantal Joden bescherming vond bij Philips, die persoonlijke banden had met de Morele Herbewapening. Ook leidinggevenden van andere grote bedrijven nemen deel aan de conferenties. De invloed op de politiek is er ook, door de dialoog tussen vertegenwoordigers van conflicterende landen te organiseren. Dat is concreet werken aan verzoening. Het geeft zeker invloed op de denkrichting van de deelnemers aan deze conferenties, maar de effecten daarvan zijn moeilijk aan te tonen.’’ Opvallend is dat er vanuit Oost-Europa de laatste jaren veel belangstelling is voor het IofC, vooral ook onder jongeren.
Al bijna honderd jaar actief voor de vrede, altijd verjongend en nog steeds hard nodig. Initiatives of Change wil verder. Voor vrede en verzoening dichtbij en ver weg. Jonge mensen als Selma Zijlstra laten ons zien dat er een toekomst is voor vreedzame initiatieven. En het prachtige boek Reiken naar een nieuwe wereld laat zien dat het kán. Het geeft een inkijkje in hoe een idee van een enkeling kan uitgroeien tot een wereldwijd vertakt netwerk van mensen met uiteenlopende achtergronden. Onder hen beroepskrachten en vrijwilligers in de vredeseducatie, managers uit het bedrijfsleven, politici en staatslieden. Zij vormen een gewaardeerd netwerk, van waaruit de wereldvrede bevorderd wordt. De IofC heeft door haar conferenties indirect invloed gehad op onder anderen regeringen, de VN en de Raad van Europa. Het is vaak een lange weg, en duidelijk wordt dat er niet verzaakt kan worden.
Spiegel
Het boek is kritisch naar de beweging zelf, naar het risico’s van de elitaire benadering, het gevreesde morele vingertje en het eigen voetstuk. Dat is eerlijk en houdt ook de lezer een spiegel voor. Het boek geeft ook aan wat de kernpunten zijn van de beweging, maar het is daarmee geen zoveelste catechismus. De beginselen komen samen in de Gulden Regel: ’Behandel anderen zoals je zou willen dat zij jou behandelen’.
N.a.v.: Hennie de Pous-de Jonge: Reiken naar een nieuwe wereld. Uitgeverij Kok, Kampen. 250 blz. Prijs: 19,90 euro.
Jan Bosman is voorzitter van het Fries Vredesplatform en consulent bij het Katholiek Steunpunt Maatschappelijk Activeringswerk Solidair Friesland.
Uit: Het Friesch Dagblad, 8 augustus 2006
Hennie de Pous-de Jonge beschrijft als insider de geschiedenis van de Oxfordgroep, later Morele Herbewapening en nu ‘Initiatives of Change’. Zij richt zich vooral op Nederland. De oprichter was de Amerikaan Frank Buchman, die in 1908 het voortouw nam. De beweging wil mensen ertoe brengen bij zichzelf te beginnen met het bouwen van een nieuwe wereld. Zo was zij ook een tegenwicht voor revolutionaire bewegingen die hun heil verwachtten van de omverwerping van de oude wereld. Volgens de Morele Herbewapening was het belangrijk te onderzoeken en ook uit te spreken wat de eigen rol was geweest in het ontstaan van een conflict, of dat nu persoonlijk, politiek of economisch was. Alleen deze eerlijkheid maakte verzoening en vrede mogelijk. De beweging heeft een grensoverschrijdend karakter: in het begin deden christenen van verschillende kerken mee, en gelovigen van verschillende religies. Frits Philips was een van de voortrekkers in Nederland. Dit rijk van zwart-wit foto’s voorziene boek bevat een fotoverantwoording, een uitgebreid notenapparaat en een persoonsregister.
M.C. Brak
Uit: Nederlandse Bibliotheek Dienst (NBD|Biblion), 4 december 2005
De geschiedenis van de Oxford-groep, later Morele Herbewapening en nu Initiatives of Change genoemd, is door (insider) Hennie de Pous-de Jonge te boek gesteld. Dergelijke geschiedschrijvingen zijn dikwijls slaapverwekkend voor buitenstaanders, vooral wanneer ze door juist die insiders zijn geschreven. En wel simpel omdat er soms van alles wordt verteld wat ongetwijfeld interessant is voor de 'insider', maar voor de 'outsider' als volstrekt onbelangrijk wordt ervaren.
Daarom begon ik wat angstig aan het boek. Het vooruitzicht ellenlange passages te moeten doorworstelen die slechts de incrowd kan boeien, was niet lokkend. De tweede valkuil waarin geschiedschrijvers kunnen vallen is die van het aanhef-fen van een blinde lofzang op het te beschrijven onderwerp. De echte geschiedschrijver dient de nodige distantie in acht te nemen. In beide valkuilen is de auteur niet gevallen. Want haar 251 pagina's tellend boek leest niet alleen vlot, het kent geen passages die slechts insiders begrijpen. Het is geen zichzelf (het onderwerp) bewierokend epos geworden. Met dit oordeel zouden we kunnen volstaan. Maar we zouden dan de vraag onbeantwoord laten 'waarom het een goed boek is'.
Inderdaad: het is een goed en vlot geschreven boek geworden dat 'lekker weg leest'. Dat komt vooral door het onderwerp. Een idee, waarvoor de tijd rijp was, wist als het mosterdzaadje op het juiste moment wortel te schieten en duizendvoudig vrucht te dragen. Een simpele man, Frank Buchman (predikant) die zich op een gegeven moment be- en om-keert, gelijk Saulus/Paulus. Die bedenkt dat je naar jezelf moet luisteren en daartoe zichzelf het houden van 'een stille tijd' oplegt. Niets nieuws onder de zon. De oude Grieken schreven, als er plek was, op menig tempel al 'Ken U zelve'. Daar had ook kunnen staan: 'luister naar jezelf'. Terecht merkt Hennie de Pous-de Jonge op dat Buchmans ideeën niet nieuw waren, maar wel vernieuwend. Oxford is vruchtbare bodem voor dat wortel schie-tend mosterdzaadje. Zo komt de door Frank Buchman, zonder dat bewust te willen, geïnitieerde beweging aan zijn naam: de Oxfordgroep (1928). De beweging waait al snel over naar andere landen, waaronder naar Nederland. Vooraanstaande Nederlanders scharen zich achter het idee - een Nieuw Nederland loopt van stapel. Via het sneeuwbaleffect wordt een lawine veroorzaakt. Op de massale bijeenkomsten ontbrak de persoonlijke benadering niet. De slagschaduw van het hakenkruis hangt dreigend over Europa. Mede dankzij de invloed van de Oxfordgroep, waarvan de naam geleidelijk gaat veranderen naar Morele Herbewapening, doet koningin Wilhelmina een oproep, die veel bijval krijgt. De oorlog brak toch uit. Fascinerend is te lezen hoe het gezaaide idee stand houdt, ondanks alle duisternis van de oorlogsjaren. Standvastig in het geloof weet menigeen de oorlog door te komen. Met ingehouden adem lezen we hoe Charlotte van Beuningen in actie komt voor de gevangenen in kamp Vught. Hoe Frits Philips in kamp Vught komt en uiteindelijk ondergedoken na de bevrijding van Eindhoven weer bij zijn familie komt.
Het is nog zo recent, maar het lijkt zo ver weg, dat de schouders eronder wor-den gezet om het naoorlogse Nederland weer op te bouwen. Nederland zal herrijzen en herrijst inderdaad. Het is moeilijk vrede te sluiten met wie Nederland vijf jaar geknecht heeft. In het Zwitserse plaatsje Caux wordt een hotel gekocht. Daar, op neutrale bodem, ontmoeten overwinnaars en overwonnenen (Waar zijn de Duitsers?) elkaar. Het is vaak moeilijk, maar het moet. Elkaar vergeven en wat is gebeurd niet vergeten, is het belangrijkste in die eerste jaren. Zoals in Caux mensen elkaar ontmoeten en elkaar leren te omarmen, zo doen politici dit in Rome, Parijs, Luxemburg, Brussel en Straatsburg. Met als gevolg de geboorte van een Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. Daadwerkelijk wordt er gewerkt aan die ontmoeting van de mensen in Caux in de zomers en die paar weken in de winter. Het blijft niet tot Europa beperkt, al liggen daar aanvankelijk wel de diepste wonden en kloven. Caux wordt een onpolitieke evenknie van het aan de andere kant van het meer liggende Genève. Met toneelstukken, musicals en singout's (later met 'Up with people') gaat men de boer op en probeert vastgeroeste tegenstellingen te overwinnen. Dwars door de sociale klassen, op universiteiten, in het leger, de politiek en het bedrijfsleven weet men bruggen te bouwen tussen mensen en zaken die aanvankelijk onoverbrugbaar leken.
Zo heeft dit boek, naast de vastlegging van de geschiedenis, een belangrijke boodschap: die van 'er is hoop voor de wereld'. Soms wordt dat heel concreet in daden die simpele personen verrichten, die doen wat in hun vermogen ligt om te werken aan een betere wereld voor onze kinderen. Gedegen, met distantie en bijna wetenschappelijk, zonder saai te worden, beschrijft Hennie de Pous-de Jonge een bepaald niet onbelangrijke maatschappelijke stroming in de Nederlandse naoorlogse periode. Het strikte en dogmatische, dat de beweging in de jaren zestig tot tachtig kenmerkte, is er in de afgelopen tien jaren wel vanaf, zo blijkt uit dit met vaart en passie geschreven boek. Voor wie geïnteresseerd is in geschiedenis en een bijzonder aspect daaruit, dat kan worden samengevat in de vraag 'Hoe verbeteren wij de wereld?' (antwoord: begin bij jezelf, ken jezelf) - is dit boek een aanrader! Vooral in deze tijden. Want er is hoop op een betere toekomst, al zou je dat soms niet zeggen.
Frans Micklinghoff,
journalist te Wassenaar
Hennie de Pous-de Jonge, Reiken naar een nieuwe wereld, Kok, Kampen, 251 blz., ISBN 90 435 1197 8.
Uit: Ander Nieuws, november/december 2005