Overslaan en naar de inhoud gaan

Afgehaakt Nederland en het versterken van lokale mensenrechtencultuur

Datum

Hoe kunnen we afgehaakte mensen weer laten aanhaken?

De kranten staan dagelijks vol met artikelen over polarisatie, ongelijkheid en verdeeldheid in Nederland. We lijken in een tijd te leven waarin het politieke debat steeds meer verhardt, en mensen minder bereid zijn naar elkaar te luisteren. Denk hierbij aan de toenemende populariteit van complottheorieën, politici die steeds vaker worden bedreigd, maar ook de fragmentatie in de politiek, met name onder linkse partijen. Waar komt deze polarisatie vandaan? En misschien nog belangrijker: wat kunnen we eraan doen?

Afstand tot de politiek

In een recent rapport genaamd ‘De Atlas van Afgehaakt Nederland’onderzochten Josse de Voogd en René Cuperus het deel van de Nederlandse bevolking dat is ‘afgehaakt’. Deze mensen hebben het gevoel dat er voor hen geen plaats is in de parlementaire democratie, en dat politici alleen de rijke, hoogopgeleide elite representeren. Dit leidt tot een gevoel van vervreemding, en op de langere termijn zelfs tot een breder verlies aan vertrouwen in de democratie, aldus De Voogd en Cuperus.

Een belangrijk symptoom van afhaking is de populariteit van zogenaamde buitenstaander-partijen, die inspelen op het wantrouwen van kiezers tegenover de gevestigde politieke orde. Aan dit soort proteststemmen is goed te zien welk deel van de Nederlandse bevolking is afgehaakt. De Atlas laat zien dat het met name gaat om mensen met een lager inkomen, lager opleidingsniveau, en gemiddeld een slechtere gezondheid. Het rapport spreekt daarom van een ‘diplomademocratie’, waarin slechts hoger opgeleiden volledig meedoen.

Naast de economische dimensie van de kloof zijn er ook duidelijke geografische verschillen te zien. Niet voor niets heet het rapport De Atlas van Afgehaakt Nederland. In krimpgebieden zoals Oost-Groningen en Zuid-Limburg heeft een deel van de bevolking het idee vergeten te worden door politiek Den Haag. Tegelijkertijd laat het rapport zien dat er binnen gemeentes ook behoorlijke verschillen kunnen bestaan, zowel op sociaaleconomisch gebied als electoraal.

Ironisch genoeg is de stad Den Haag hier een perfect voorbeeld van: het politieke hart van Nederland is een van de meest gesegregeerde steden van het land, en het lijkt erop dat de aloude verdeling tussen zand en veen nog steeds een rol van betekenis speelt. Enerzijds is Den Haag een stad van diplomaten, politici en mensenrechten, maar anderzijds is Den Haag ook een stad met relatief veel economische ongelijkheid. Bovendien doen buitenstaander-partijen het buitengewoon goed in de lokale Haagse politiek, evenals bij nationale verkiezingen.

Mensenrechten als verbindende factor

Voor het functioneren van de democratie is het van belang dat we polarisatie tegengaan, en inclusieve dialogen blijven voeren. Met andere woorden, hoe kunnen we afgehaakte mensen weer laten aanhaken, en de vervreemding van politiek en maatschappij omkeren? Initiatives of Change Nederland houdt zich al langere tijd bezig met thema’s als verbinding en wederzijds vertrouwen, en ook in het kader van het project Geloven in Mensenrechten is dit een belangrijk element.

Het mooie aan mensenrechten is dat er per definitie een element van verbinding in zit: iedereen kan er namelijk een beroep op doen, ongeacht gender, etniciteit of economische status. Daarbij kan bewustzijn van mensenrechten een nieuw perspectief bieden op de bestaande maatschappelijke discussies, waar polariserende retoriek normaal gesproken de boventoon voert. Mensenrechten bieden dus gemeenschappelijke grond als alternatief.

In de komende periode zal IofC zich inzetten om zo veel mogelijk Hagenaren en Hagenezen, op zand én veen, met elkaar in contact te brengen en te enthousiasmeren over mensenrechten, in aanloop naar het 75ste jubileum van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Hoe sterker de lokale Haagse mensenrechtencultuur wordt, hoe beter mensen tot hun recht komen, zowel in de politiek als binnen hun eigen gemeenschap.

Door Daan Korfage

Meer lezen over de Atlas van Afgehaakt Nederland? Download hier het volledige rapport.
Voor meer informatie over het project 'Geloven in Mensenrechten', klik hier.

Daan Korfage is masterstudent politieke geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Hij loopt momenteel stage bij Initiatives of Change Nederland en doet onderzoek binnen het project Geloven in Mensenrechten naar de rol die IofC kan spelen in de Haagse mensenrechtencultuur. Daarnaast schrijft hij een scriptie over postkoloniale democratisering in Nigeria.